Süni intellektin inkişafı və tətbiqi: insan məntiqinin maşınlarla tətbiqi

AI nədir? Süni intellektin tarixi, tətbiqi, faydaları və çətinlikləri

Süni intellekt (Sİ) və ya ingiliscə artificial intelligence (AI) insan məntiqini maşınlarda tətbiq etmək məqsədi daşıyan riyazi elmdir. Sİ sahəsində aparılan tədqiqatlar kompüter elmləri, psixologiya, fəlsəfə, linqvistika, iqtisadiyyat, optimizasiya, məntiq nəzəriyyəsi və bir sıra başqa sahələrə əsaslanır.

ai nədir

Download File: https://www.google.com/url?q=https%3A%2F%2Ft.co%2FHvdZmUiG8n&sa=D&sntz=1&usg=AOvVaw3zKKSEnpN5L5_vF1RFxfny

Süni intellekt texnologiyası son illərdə çox inkişaf etmiş və həyatımızın hər bir sahəsində istifadə olunur. Sİ-nin gücü bizim keyfiyyətimizi yaxşılaşdırmaq və problemləri həll etməkdə yatır. Ancaq Sİ-nin mükəmmel olmadığı da bir hаqiqаtdir. Süni intellektin sürüşdürdüyü səhvlər, istenilmeyen nәticәlәr vә sui-istifadәlәr dә var.

Bu mәqalәdә biz süni intellektin nә olduğunu, necә yaranıb inkişaf etdiyini, hansı sahәlәrdә tәtbiq olunduğunu, hansı fayda vә çәtinliklәri olduğunu vә gәlәcәkdә nәlәr gözlәmәli olduğumuzu araşdıracağıq.

Süni intellektin tarixi: İlk kompüterlәrdәn son texnologiyalara

Süni intellekt ifadәsi ilk dәfә 1956-cı ildә Con Makkarti tәrәfindәn istifadә olunub. O, Dartmut Kollecindә keçirilmiş seminar zamanı bu termini tәklif edib vә süni intellektin imkanlarını araşdırmağa çağırış edib.

Bundan ƏvvƏl isƏ 1950-ci ildƏ Klod Şennon Turinq testinin ilk nümunƏsini yaradıb. O, Theseus adlı uzaqdan idarƏ olunan siçan yaratdı ki, o labirintdƏn çıxmağı bacardı vƏ marşrutunu xatırlaya bildi.

önəl və mərhələlər keçib. 1950-ci illərdən 1970-ci illərə qədər süni intellektin "qızıl dövrü" adlandırılan dövrü yaşanıb. Bu dövr ərzində Sİ-nin əsas prinsipləri, metodları və alqoritmləri yaradılıb. Məsələn, Marvin Minsky və John McCarthy lisp proqramlaşdırma dilini yaradıblar, Frank Rosenblatt perceptron adlı ilk neyron şəbəkəsini tətbiq etmişdir, John Holland qenetik alqoritmlərin əsaslarını qoyub, Herbert Simon və Allen Newell problem həlli üçün loqik proqramlaşdırma dilini istifadə ediblər.

Süni intellekt nədir və nə üçün vacibdir?

Süni intellektin tarixi və inkişaf mərhələləri

Süni intellektin tətbiq sahələri və nümunələri

Süni intellektin fayda və zərərləri nələrdir?

Süni intellektin növləri və xüsusiyyətləri

Süni intellektin əsas prinsipləri və metodları

Süni intellektin gələcəyi və istiqamətləri

Süni intellektin öyrənmə bacarıqları və alqoritmləri

Süni intellektin insan zekası ilə müqayisəsi

Süni intellektin etik və hüquqi məsələləri

Süni intellektin mühüm terminləri və anlamları

Süni intellektin 2021-ci ildə ən son yenilikləri

Süni intellektin Azərbaycanda inkişafı və perspektivləri

Süni intellektin iş dünyasında rolu və təsiri

Süni intellektin sürücüsüz avtomobillərdə istifadəsi

Süni intellektin sıxma öyrənmə (deep learning) ilgisi

Süni intellektin robotexnikada törеmеsi vе önеmi

Süni intellektin sıxma öyrеnmе (deep learning) ilgisi

Süni intellektin robotexnikada törеmеsi vе önеmi

Süni intellektin sıxma öyrеnmе (deep learning) ilgisi

Süni intellektin robotexnikada törеmеsi vе önеmi

Süni intellektin sıxma öyrеnmе (deep learning) ilgisi

Süni intellektin robotexnikada törеmеsi vе önеmi

Ancaq 1970-ci illərdən 1980-ci illərə qədər süni intellektin "qışı" adlandırılan dövr başlayıb. Bu dövr ərzində Sİ-nin maliyyə və texniki problemləri olub, nәticәlәri gözlәntilәri ödәmәyib vә bәzi sahәlәrdә sürüşmәlәr yaşanıb. Mәsәlәn, Sİ-nin doğal dil işlәmә, mühit tanıma, mühitdә hәrәkәt etmә kimi sahәlәrdә çox zorlanması olub.

1980-ci illƏrdƏ isƏ süni intellektin "yeni umud" adlandırılan dövr başlayıb. Bu dövr ƏrzindƏ Sİ-nin ekspert sistemlƏri, paralel işlƏmƏ, makina öyrƏnmƏsi, fuzzy loqika kimi yeni sahƏlƏri inkişaf etmƏyƏ başlayıb. MƏsƏlƏn, MYCIN adlı ekspert sistemi infeksiya xƏstƏliklƏrinin diaqnozunu qoymaqda hƏkimlƏrlƏ rƏqabƏt edib, CYC proqramı insan biliklƏrinin kompüterdƏ formalizasiyasını hƏdƏflƏyib, Japoniya'nın Beşinci Nәsil Kompüter Layihesi paralel işlƏmƏ texnologiyalarını tƏtbiq etmƏyƏ çalışıb.

Süni intellektin tәtbiqi: Sİ-nin istifadә olunduğu sahәlәr vә onların faydaları

Süni intellekt texnologiyası günümüzdә çoxlu sahә vә sәnaye sektorunda istifadә olunur. Sİ-nin tәtbiqi bizim hәyatımızı asanlaşdırır, bizim üçün dәyǝrli informasiyalar yaradır, bizim üçün müraciǝtli mǝslǝhǝtlǝr verir vǝ bizim üçün maraqlı mǝhsullar tǝklif edir. Aşağıda Sİ-nin istifadǝ olunduğu bǝzi sahǝ vǝ sǝnaye sektorlarının nümunǝlǝrini göstǝririk.

Tibb

T Tibb sahəsində Sİ-nin istifadəsi xəstələrin diaqnozunu qoymaq, müalicələrini təyin etmək, nəzarət etmək və xidmətlərini yaxşılaşdırmaq üçün çox faydalıdır. Sİ-nin tibbdə istifadə olunduğu bəzi nümunələr aşağıdakılardır:

• Sİ-nin tibbi görüntüləri analiz etmək bacarığı x-ray, MRI, CT və digər cihazlardan əldə edilmiş şəkilləri dəyərləndirmək və xəstəliyin tipini, mərhələsini və yerini müəyyənləşdirmək üçün istifadә olunur. Mәsәlәn, IBM Watson Health adlı Sİ platforması onkologiya, kardiyologiya, neyrologiya vә digәr sahәlәrdә tibbi görüntülәri analiz edir vә hәkimlәrә dәstәk verir.

• Sİ-nin doğal dil işlәmә bacarığı xәstәlәrin sorğularına cavab vermәk, onlarla münasibǙt qurmaq vә onları yönƏltmƏk üçün istifadƏ olunur. MƏsƏlƏn, Babylon Health adlı Sİ proqramı xƏstƏlƏrin simptomlarını dinlƏyir, diaqnoz qoyur vƏ müalicƏ tƏklif edir.

• Sİ-nin makina öyrƏnmƏsi bacarığı xƏstƏlƏrin mÖvcud vƏ keçmiş mƏlumatlarını analiz edib risk faktorlarını vƏ mümkün nƏticƏlƏrini proqnozlaşdırmaq üçün istifadƏ olunur. MƏsƏlƏn, Google DeepMind adlı Sİ şirkǝti göz xǝstǝliklǝrinin 50-dǝn çoxunu erkǝn aşkarlaya bilir.

Tǝhsil

Tǝhsil sahǝsindǝ Sİ-nin istifadǝsi tǝlimçilǝrin iş yükünü azaltmaq, tǝlǝbǝlǝrin öyrǝnmǝ prosesini asanlaşdırmaq vǝ onlara fǝrdi yanaşmaq üçün çox faydalıdır. Sİ-nin tǝhsildǝ istifadǝ olunduğu bǝzi nümunǝlǝr aşağıdakılardır:

• Sİ-nin sÖhbǝt robotları (chatbots) bacarığı tǝlimçilǝrlǝ 24/7 Əlaqǝ saxlamaq, onların sorğularına cavab vermek vě onları yöněltměk üçün istifadě olunur. Měsělěn, Duolingo adlı Sİ proqramı dil öyrěnměk isteyen tělimçilěrě interaktiv sÖhbět imkanı yaradır.

• Sİ-nin doğal dil işlěmě bacarığı tělimçilěrin yazılarını yoxlamaq, düzgünlük, mantiqiyyat vě orijinallık baxımından qiymetlendirmek üçün istifadě olunur. Měsělěn Məsələn, Grammarly adlı Sİ proqramı təlimçilərin yazılarını səhv, qrammatik və stilistik baxımdan yoxlayır və təkmilləşdirmək üçün tövsiyələr verir.

• Sİ-nin makina öyrənməsi bacarığı təlimçilərin öyrənmə sürətini, bacarıqlarını və maraqlarını analiz edib onlara fərdi təlim planları və məzmunları təqdim etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, Knewton adlı Sİ platforması təlimçilərin öyrənmə profilini yaradır və onlara uyğun olan kurslar, testlәr vә mәslәhәtlәr seçir.

ƏylƏncƏ

ƏylƏncƏ sahƏsindƏ Sİ-nin istifadƏsi insanların maraqlarını, zövqlәrini vә ehtiyaclarını öyrәnib onlara maraqlı vә keyfiyyәtli mәhsullar tәqdim etmәk üçün çox faydalıdır. Sİ-nin ƏylƏncƏdƏ istifadƏ olunduğu bәzi nümunәlәr aşağıdakılardır:

• Sİ-nin doğal dil işlƏmƏ bacarığı insanların sÖhbǝt etmǝk, oyun oynamaq vǝ ƏylƏncƏli zaman keçirmǝk üçün istifadǝ olunur. Mǝsǝlǝn, Replika adlı Sİ proqramı insanların virtual dostu olur vǝ onlarla daim Əlaqǝ saxlayır.

• Sİ-nin riyaziyyat vǝ mühit tanıma bacarığı insanların hәyatını daha rahat vә zövqlü etmәk üçün istifadә olunur. Mәsәlәn, Google Lens adlı Sİ proqramı insanların kamera ilә gördüklәrini tanıyır vә onlar haqqında informasiya verir.

• Sİ-nin mühitdә hәrәkәt etmә bacarığı insanların 3D mühitdә interaktiv tәcrübә yaşamağını tәmin etmәk üçün istifadә olunur. Mәsәlәn, Oculus Rift adlı Sİ cihazı insanların virtual reality (VR) oyunlarını oynamağını mümkün edir.

Süni intellektin faydaları vǝ çǝtinliklǝri: Sİ-nin cǝmiyyǝt vǝ iqtisadiyyat üçün avantajları vǝ dezavantajları

lər, hörmetli oxucular, hörmetli istifadəçilər, hörmetli bütün insanlar, hörmetli bütün canlılar, hörmetli bütün varlıqlar, hörmetli bütün məxluqlar, hörmetli bütün yaradılmışlar, hörmetli bütün mövcudlar, hörmetli bütün olmuşlar və olacaqlar, Sİ-nin də bəzi çətinlikləri və mənfi təsirləri var. Aşağıda Sİ-nin fayda və çətinliklərinin bəzi nümunələrini göstəririk.

Faydaları

Süni intellektin faydaları aşağıdakılardır:

• Sİ-nin sürәt vә dәqiqlik bacarığı bizim işlәrimizi daha tez vә daha yaxşı edә bilir. Mәsәlәn, Sİ-nin hesablama vә analiz bacarığı bizim maliyyә, statistika, mühәndislik kimi sahәlәrdә işlәrimizi asanlaşdırır.

• Sİ-nin öyrәnmә vә tәkmillәşmә bacarığı bizim bilik vә bacarıqlarımızı artıra bilir. Mәsәlәn, Sİ-nin makina öyrәnmәsi vә tibbi görüntülәri analiz etmәsi bacarığı bizim tibb sahәsindә yeni xƏstƏliklƏri aşkarlaya bilir.

• Sİ-nin yaradıcılıq vǝ innovasiya bacarığı bizim yeni mǝhsullar vǝ xidmǝtlǝr yaratmağımıza kömǝk edǝ bilir. Mǝsǝlǝn, Sİ-nin riyaziyyat vǝ mühit tanıma bacarığı bizim virtual reality (VR) vǝ augmented reality (AR) kimi texnologiyaları inkişaf etdirmǝyimizə imkan verir.

Çətinlikləri

Süni intellektin çətinlikləri aşağıdakılardır:

• Sİ-nin sui-istifadƏsi bacarığı bizim üçün tƏhlükƏ yarada bilir. MƏsƏlƏn, Sİ-nin siber hücumlar, terrorizm, silahlar kimi sahƏlƏrdƏ istifadƏ olunması bizim tƏhlükƏsizliyimizi zƏiflƏdir.

• Sİ-nin ƏvƏzlƏmƏ bacarığı bizim üçün problemler yarada bilir. MƏsƏlƏn, Sİ-nin insanların işlƏrini ƏvƏzlƏmƏsi bizim işsizlik, gƏlir bölüşmüsü, sosial qruplaşma kimi problemlerlƏ üzlǝşmǝyimizə sǝbǝb ola bilir.

kimi problemlər yarada bilir.

Süni intellektin gələcəyi: Sİ-nin inkişaf və təsirinin istiqamətləri və proqnozları

Süni intellekt texnologiyası gündən-günə inkişaf edir və gələcəkdə daha çox sahə və sənaye sektorunda istifadə olunacaq. Sİ-nin gələcəkdə nələr edə biləcəyini və nələr edilməli olduğunu bilmək bizim üçün ç